សេចក្តីសង្ខេប - រឿងទុំទាវ

សង្ខេប

រឿងចាប់ផ្ដើមនៅខេត្តបាភ្នំ (បច្ចុប្បន្នជាស្រុកមូយក្នុងខេត្តព្រៃវែង) ដែលមាននេនពីរនាក់ ឈ្មោះ ទុំ និង ពេជ្រ បានលាលោកគ្រូខ្លួន ដើម្បីលក់តោក នៅស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខេត្តកំពង់ចាម ។ ទៅដល់ទីនោះ ទុំមានសំនៀងពិរោះ ពេជ្រពូកែរផ្លុំខ្លុយ បានទេសនាយ៉ាងពីរោះរណ្ដុំ ដែលធ្វើអោយអ្នកស្រុកត្បូងឃ្មុំ ផ្អើលមើលគ្រប់គ្នា។

និយាយពីគ្រួសារមួយ មានកូនក្រមុំម្នាក់ ដែលមានរូបសម្បត្តិស្រស់សោភាលើសស្រី​ដទៃ បានធ្វើពិធីចូលម្លប់។ ធីតានេះឈ្មោះ ទាវ និង ម្ដាយឈ្មោះ ផាន់។ នាងនោ ដែលជាអ្នកបំរើ បានស្ដាប់បំរៀងរបស់ទុំ ចូលចិត្ត ក៏ប្រាប់ទាវ ដែលធ្វើអោយនាងទ្រាំពុំបាន ក៏សុំម្ដាយនិមន្ត លោកមកទេសន៍។ ពេលកំពុងទេសន៍ អ្នកទាំងពីរក៏មានចិត្តប្រតិពត្តគ្នា ទាវបានប្រគេន ដន្លាប់ និង ផាហុំ ដល់ទុំ។

ពេលត្រលប់មកវត្តវិញ ដោយទ្រាំពុំបាន នេនទុំ ក៏សុំលោកគ្រូសឹក តែលោកគ្រូ​ពុំអនុញ្ញាតិឡើយ។ លោកគ្រូ មានសង្ឃដីកាថា ទុំមិនអាច​សឹកបានឡើយ តែពេជ្រអាចសឹកបាន។ ទុំលួចសឹកដោយចិត្តឯង និងស្កាត់មករកទាវ (ជាមួយពេជ្រ) នៅត្បូងឃ្មុំ។ ពេលមកដល់ ចំពេលដែលម្ដាយទាវមិននៅ គេក៏បានរួមរស់ជាមួយគ្នារាត្រីនោះ។

ម៉ឺនងួន កូនលោកអរជូន បានស្រលាញ់ទាវ ហើយសុំម្ដាយដណ្ដឹងទាវ ដែលធ្វើអោយយាយផាន់​សប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។ ជាមួយគ្នានោះ ព្រះករុណា បានចេញរាជបញ្ជាស្វែងរកស្នំ ហើយអាមាត្រក៏យកនាងទៅថ្វាយទ្រង់ ដែលធ្វើអោយនាងមិនសប្បាយចិត្តឡើយ។

ទុំដែលត្រូវបានដំណែងជា អ្នកច្រៀងថ្វាយស្ដេច ក្រោយដឹងរឿងនេះ មានការកើតទុក្ខយ៉ាងខ្លាំង ហើយចំពេលដែលស្ដេចត្រាស់បង្គាប់ អោយច្រៀងថ្វាយទ្រង់ព្រោះយល់ថា ទាវនឹកស្រុក ក៏ច្រៀងក្នុងន័យស្ដីអោយទាវដែលល្មោភបុណ្យសក្តិ ចង់ធ្វើស្នំស្ដេច តែនាងទាវប្រកែក ហើយពួកគេត្រូវផ្សំផ្គុំរៀការនឹងគ្នាដោយព្រះមហាក្សត្រ។

ទង្វើនេះ មិនបានធ្វើឱ្យ​យាយផាន់សប្បាយចិត្តទេ គាត់ក៏ប្រើល្បិចផ្ញើរ​សារថា គាត់ឈឺ នាងទាវត្រូវទៅមើលជាប្រញាប់ រួចក៏ចាប់បង្ខំអោយរៀបការជាមួយកូនលោកអរជូន។

ក្រោយពីទទួលដំណឹងនេះ ទុំបានថ្វាយដំណឹងដល់ព្រះរាជា ហើយទ្រង់ត្រាស់​បង្គាប់​អោយនាំរាជសារទៅយកទាវមកវិញ។ ពេលទៅដល់ ចំពេលដែលទាវកំពុងការ ទើបទុំក៏ផឹកស្រា រួចស្កាត់ទៅជួបទាវ។

ក្រោយពេលដឹងរឿងនេះ អរជូនក៏បញ្ជាគេអោយយកទៅសំលាប់ដោយមិនបានឃើញរាជសារ​នៅចង្កេះ។ ទាវក៏រត់តាមរួចសំលាប់ខ្លួនតាម។ នោ និង ពេជ្រក៏សំលាប់ខ្លួនតាមគ្នាដែរ ក្រោយពីបញ្ជូនដំណឹងដល់ព្រះមហាក្សត្រ។

ព្រះមហាក្សត្រក៏ចេញបញ្ជា អោយគេដាក់ទោស គ្រួសារអរជូនយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយភ្ជួរត្រឹមក និង អ្នកស្រុកត្បូងឃ្មុំដែលពាក់ព័ន្ធ ត្រួវចាត់ចូលជាអ្នកងារ។

បញ្ជាក់

យើង​ឃើញ​មាន​ឯកសារ​ច្រើន​របស់​កវី​និពន្ធ​ជា​ច្រើន ដូចជា​លោកឧកញ៉ា​វិបុលរាជសេនា "នូកន" ​លោក​ឧកញ៉ា​វោហារ​សន្ទរ "ម៉ុក" ​ព្រះ​បទុមត្ថេរ "សោម" ជាដើម។ តែរឿង​ដែល​ត្រូវបាន​ក្រសួង​អប់រំ​ជាតិ​ស្ទើរគ្រប់សម័យ​កាល​ឱ្យ​យក​ធ្វើ​​ការ​សិក្សា​ គឺស្នាដៃរៀប​រៀង​ដោយ​ព្រះ​បទុត្ថមត្ថេរ ព្រះនាម​សោម តែងក្នុង​ឆ្នាំ ១៩១៥។

តាមរយៈ​ការ​សិក្សារឿង​នេះ យើង​ទទួល​បាននូវ​ការ​យល់ដឹងទាក់ទង​នឹង​បញ្ហា​ទំនៀមទំលាប់​ខ្មែរ ដូចជា​ ពិធីចូលម្លប់ ពិធី​ចែចូវ ពិធី​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍ ការ​បួស​រៀន​ នៅ​ក្នុង​សម័យ​បុរាណកាល។

រឿងទុំទាវ​ ត្រូវ​បាន​ផលិតកម្ម​ SSB យក​មក​ផលិត​ជា​ខ្សែរភាពយន្ត នៅក្នុង​ឆ្នាំ​២០០៣។

បន្ថែម

ការផ្លាស់ប្តូរ​ផ្នែកសង្គម និងភាសា សិក្សាលើ​វណ្ណកម្មអមតៈ រឿងទុំទាវ 
Tum Teav - A Translation and Analysis of a Cambodian Literacy Classic by George Chigas (Credit to: http://bookkhmer.wordpress.com/)